Ορισμός

Η σχιζοφρένεια είναι μια διαταραχή που ανήκει στην ομάδα των ψυχώσεων και χαρακτηρίζεται από έντονη αποδιοργάνωση των βασικών ψυχικών διεργασιών, στρεβλή αντίληψη της πραγματικότητας, αλλοιωμένο συναίσθημα και διαταραχή στη σκέψη, την κινητοποίηση και τη συμπεριφορά. 

Επιδημιολογικά

Η διαταραχή της σχιζοφρένειας εμφανίζεται, συνήθως, σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες και αφορά το 0,7% του πληθυσμού, μόνο στη περίπτωση απουσίας της κληρονομικότητας. Το ποσοστό αυξάνεται όταν υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση, κυρίως σε συγγενείς πρώτου βαθμού. Οι γυναίκες τείνουν να έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης της νόσου σε σχέση με τους άντρες, ενώ παράλληλα, η νόσος είναι η πρωταρχική διάγνωση για το 40% όλων των εισαγωγών στα ψυχιατρικά ιδρύματα και η δεύτερη πιο συχνή διάγνωση εισαγωγών σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων. 

Αίτια 

Τα αίτια της σχιζοφρένειας δεν έχουν καθοριστεί πλήρως. Μελέτες οικογενειών έχουν δείξει πως όσο πιο στενά είναι κάποιος γενετικά συνδεδεμένος με ένα άτομο με σχιζοφρένεια, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αναπτύξει κι εκείνος τη διαταραχή. Σύμφωνα με τον γερμανό ψυχίατρο Emil Kraepelin, η “καταγωγή” της σχιζοφρένειας θα πρέπει να αναζητηθεί και σε βιολογικούς παράγοντες. 

Έρευνες αναφέρουν πως εάν ο ένας γονέας είναι σχιζοφρενής, τότε οι πιθανότητες εμφάνισης της νόσου φτάνουν στο 10%, ενώ, σε περίπτωση που και οι δύο γονείς έχουν σχιζοφρένεια, το ποσοστό ανεβαίνει στο 40%. Σημαντικό είναι να σημειωθεί πως τα ποσοστά αυτά δεν ισχύουν σε κάθε περιστατικό, καθώς μπορεί για κάποιο άτομο να παίζουν σημαντικότερο ρόλο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Συμπτώματα   

• • Αδιαφορία προσωπικής υγιεινής: Τα άτομα δεν ανταποκρίνονται στις βασικές τους ανάγκες, όπως την προσωπική τους υγιεινή, την σίτισή τους, τον ρουχισμό τους. Γενικότερα, παρατηρείται έλλειψη αυτοεξυπηρέτησης. 

• Ακραίες αντιδράσεις – Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά: Συχνά, οι σχιζοφρενείς γίνονται νευρικοί, παρουσιάζουν παράνοια. Σε μερικές περιπτώσεις, τα άτομα γελούν ασυναίσθητα ή κλαίνε χωρίς λόγο. Η αποδιοργανωμένη συμπεριφορά αναφέρεται σε μια συμπεριφορά που είναι ανάρμοστη για την περίσταση (π.χ. δημόσιος αυνανισμός) και συχνά, συνοδεύεται από συγκεκριμένες κινητικές διαταραχές, όπως άκαμπτη στάση σώματος, εκκεντρικές γκριμάτσες, υπερδραστηριότητα κ.α.

• Παραληρητικές ιδέες: Είναι ένα προφανώς λανθασμένο σύστημα πεποιθήσεων, συχνά, αλλόκοτο και εκκεντρικό. Για παράδειγμα, οι παραληρητικές ιδέες μεγαλείου αφορούν ένα άτομο με σχιζοφρένεια που μπορεί να πιστεύει πως είναι ο Ιησούς Χριστός ή κάποιος άλλος διάσημος, ενώ, οι παραληρητικές ιδέες δίωξης αφορούν την πεποίθηση του ασθενούς πως κακόβουλες δυνάμεις, όπως οι δαίμονες, οι εξωγήινοι ή η CIA συνωμοτούν, με σκοπό να τον βλάψουν, ελέγχοντας τις σκέψεις του. Τα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν μικρή έως ανύπαρκτη ενσυναίσθηση για τις στρεβλές τους πεποιθήσεις. Επειδή, δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο του μυαλού τους, αναπτύσσουν δικές τους θεωρίες. 

• • Ψευδαισθήσεις: Είναι η σταθερή πεποίθηση σε κάτι το οποίο είναι φανερά λάθος. Οι ψευδαισθήσεις στη σχιζοφρένεια είναι, κατά κύριο λόγο, ακουστικές. Ένα ποσοστό 65% αναφέρει ότι ακούει φωνές κατ’ επανάληψη. Οι φωνές αυτές σπανίως είναι καλόβουλες. Σχεδόν πάντα, διατάζουν, επιβάλλουν πράξεις, κατηγορούν ή διατυπώνουν χλευαστικά σχόλια προς το ίδιο το άτομο. 

• Αποδιοργανωμένος λόγος: Σοβαρή αποδιοργάνωση της λεκτικής επικοινωνίας, κατά την οποία εκφράζονται ιδέες που αλλάζουν γρήγορα, χωρίς ειρμό. Συχνά, τα άτομα με σχιζοφρένεια “πηδούν” από το ένα θέμα στο άλλο, χωρίς καμία συνοχή. Παράλληλα, χρησιμοποιούν λέξεις που έχουν νόημα μόνο για τους ίδιους και οι απαντήσεις τους σε ερωτήσεις είναι, συνήθως, άσχετες. 

Θετικά και αρνητικά συμπτώματα

• • Θετικά συμπτώματα: Ονομάζονται θετικά, διότι έρχονται και προστίθενται στον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ασθενούς. Περιλαμβάνουν τις διαταραχές της σκέψης (παραληρητικές ιδέες) και τις διαταραχές της αντίληψης (ψευδαισθήσεις). 

• Αρνητικά συμπτώματα: Ονομάζονται αρνητικά, διότι, ενώ υπήρχαν, χάθηκαν από τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ασθενούς. Περιλαμβάνουν τις διαταραχές της δομής και οργάνωσης της σκέψης (φτωχός προφορικός λόγος), τις διαταραχές του συναισθήματος (απάθεια) και τις διαταραχές βούλησης και αυτοεξυπηρέτησης. 

Θεραπεία 

Η σχιζοφρένεια απαιτεί αγωγή. Με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή (αντιψυχωσικά φάρμακα, τα οποία σχετίζονται με τη δραστηριότητα των υποδοχέων ντοπαμίνης) είναι δυνατό να βελτιωθούν αλλά και να μειωθούν τα συμπτώματά της, καθώς επίσης, συμβάλει και στη πρόληψή τους. Η θεραπεία, καλό θα ήταν να είναι συνδυαστική, δηλαδή να συνδυάζεται η φαρμακευτική αγωγή με την ψυχοκοινωνική θεραπεία, με στόχο την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της νόσου. 

Ακόμη, ως θεραπεία συνιστώνται τα ψυχοκοινωνικά προγράμματα, στα οποία ο θεραπευόμενος μπορεί να ενταχθεί, με σκοπό να είναι και πάλι λειτουργικός στις κοινωνικές και επαγγελματικές του υποχρεώσεις. 

Επίλογος

Η σχιζοφρένεια δεν θα πρέπει να μάς φοβίζει επειδή δεν υφίσταται η οριστική απομάκρυνσή της από τον ασθενή. Το κοινωνικό στίγμα αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου. Τελικά, ο κίνδυνος εκδήλωσης σχιζοφρένειας και η πιθανότητα υποτροπών ενδέχεται να επηρεάζεται από την ποιότητα, τα πρότυπα επικοινωνίας και τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια. 

Επιμέλεια

Ελίζα Κωστάκη

Ψυχολόγος