Στη καθημερινή μας ζωή, ο όρος κατάθλιψη χρησιμοποιείται ευρέως για να περιγράψει ένα δύσκολο, ωστόσο, φυσιολογικό συναίσθημα που ανταποκρίνεται σε ένα αγχογόνο ερέθισμα ή σε μια περίοδο κλιμακούμενων εντάσεων. Η κατάθλιψη, όμως, είναι κάτι παραπάνω από αυτό.

Ανήκει στις διαταραχές διάθεσης ως καταθλιπτική διαταραχή και χαρακτηρίζεται από έντονη καταθλιπτική διάθεση τουλάχιστον δύο εβδομάδων. Οι καταθλιπτικές διαταραχές είναι δυσπροσαρμοστικές, χρόνιες και δεν εμπίπτουν στο φάσμα των κοινωνικά και πολιτισμικά αναμενόμενων ανταποκρίσεων.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 300 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως πάσχουν από κάποιο τύπο κατάθλιψης, ενώ οι γυναίκες έχουν περίπου διπλάσιες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη από ότι οι άνδρες.

Ταξινόμηση καταθλιπτικών διαταραχών
Οι ακόλουθες κλινικές καταστάσεις ταξινομούνται στη κατηγορία των καταθλιπτικών διαταραχών:
● Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (έντονη καταθλιπτική διάθεση που διαρκεί δύο ή περισσότερες εβδομάδες και συνοδεύεται από αισθήματα αναξιότητας, ανηδονίας, διαταραχές ύπνου και όρεξης)
● Επιμένουσα καταθλιπτική διαταραχή ή Δυσθυμία (ίδια συμπτώματα κατάθλιψης αλλά μικρότερης έντασης, ενώ διαρκούν περισσότερο και επιμένουν για τουλάχιστον δύο χρόνια)
● Εποχική συναισθηματική διαταραχή (κατάθλιψη, η οποία περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια σε εποχική βάση, π.χ. μειωμένα επίπεδα φωτός κατά τη διάρκεια των πιο ψυχρών εποχών)
● Διπλή κατάθλιψη (ήπια καταθλιπτική διάθεση που επιμένει για τουλάχιστον δύο χρόνια και συνοδεύεται από περιόδους μείζονος κατάθλιψης)
● Διασπαστική διαταραχή απορρύθμισης της διάθεσης (επαναλαμβανόμενες εκρήξεις θυμού τουλάχιστον στα ⅔ των τομέων της καθημερινής ζωής του ατόμου)
● Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (καταθλιπτικά συμπτώματα μικρής έντασης σε γυναίκες λίγες μέρες πριν και μετά την έμμηνο ρύση τους)
● Καταθλιπτική διαταραχή οφειλόμενη σε ουσίες / φάρμακα / σωματική κατάσταση
● Απροσδιόριστη καταθλιπτική διαταραχή (πολλαπλά χαρακτηριστικά άλλων μορφών κατάθλιψης)
● Διπολική διαταραχή (ασταθής συγκινησιακή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από κύκλους παθολογικής, επίμονης υψηλής διάθεσης (μανία) και χαμηλή διάθεση (κατάθλιψη)

Συμπτώματα
Στα συμπτώματα των καταθλιπτικών διαταραχών περιλαμβάνονται τα εξής:
● Απουσία ευδιαθεσίας
● Απώλεια ευχαρίστησης (ανηδονία)
● Υπερβολική αυτοκριτική
● Άγχος
● Αίσθημα κόπωσης και απουσία ενεργητικότητας
● Απογοήτευση
● Αίσθημα ενοχής
● Δυσκολία συγκέντρωσης
● Διαταραχές ύπνου
● Διαταραχή πρόσληψης τροφής
● Αυτοκτονικός ιδεασμός
● Λήθαργος

Αίτια
Οι παράγοντες εμφάνισης της κατάθλιψης είναι τόσο βιολογικοί όσο και ψυχολογικοί.
Οι καταθλιπτικές διαταραχές, σύμφωνα με έρευνες, προκύπτουν από μια ήπια κληρονομησιμότητα που ενδέχεται να περιλαμβάνει ανισορροπία των νευροδιαβιβαστών.
Παράλληλα, πρότυπα αρνητικής σκέψης ενδέχεται, επίσης, να συμβάλλουν στη κατάθλιψη “μολύνοντας” την ευθυκρισία και τις αντιλήψεις. Ένα τέτοιο πρότυπο είναι η τάση να αποδίδουμε προσωπικές μας αποτυχίες σε εσωτερικές αιτίες. Ακόμη, άτομα με προδιάθεση για κατάθλιψη μπορεί ακούσια να συμπεριφέρονται με τρόπο που να οδηγεί στη κοινωνική απόρριψη, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ή ενίσχυση της χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Συννοσηρότητα
Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να συνδυαστεί και να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές. Για παράδειγμα, ορισμένοι συνδυασμοί είναι οι εξής: κατάθλιψη και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, μικτή αγχώδης και καταθλιπτική διαταραχή, κατάθλιψη και κατάχρηση αλκοόλ ή εθισμός σε ουσίες / συμπεριφορές, κατάθλιψη και οριακή διαταραχή προσωπικότητας, κατάθλιψη και διαταραχές διατροφής.

Θεραπεία
Συχνά, η θεραπεία της κατάθλιψης υποτιμάται και αντιμετωπίζεται ως μια ψυχική νόσος του αδύναμου ή ως μια απλή πτώση διάθεσης του ατόμου. Πολλοί, τόσο ασθενείς όσο και θεραπευτές προτείνουν με μεγάλη ευκολία τη χορήγηση ενός χαπιού χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στον ψυχοθεραπευτικό τομέα. Τα αποτελέσματα, όμως, είναι προσωρινά και όχι επιθυμητά. Η αντιμετώπιση της πολυσύνθετης αυτής διαταραχής απαιτεί χρόνο και αποδοχή.

Η πιο αποτελεσματική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT). Συγκεκριμένα, η θεραπεία στοχεύει στον εντοπισμό και στη διόρθωση των διαστρεβλωμένων σκέψεων και των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων του ατόμου που πάσχει από κατάθλιψη. Η ενεργοποίηση του ατόμου, η καταπολέμηση της διαταραχής αλλά και η πρόληψη της επανεμφάνισής της συνιστούν το θεραπευτικό στόχο.

Ας μη ξεχνάμε πως η κατάθλιψη είναι μια νόσος που αντιμετωπίζεται.

Επιμέλεια
Ελίζα Κωστάκη
Ψυχολόγος