Καθ’ όλη τη χρονιά του 2022, ο όρος Gaslighting αναδείχθηκε ως η πιο περιζήτητη λέξη στα κοινωνικά δίκτυα. Αν παρατηρήσει κανείς, το gaslighting εμφανίζεται σε κάθε διαδικτυακή πλατφόρμα τόσο ως αναζήτηση όσο και ως έννοια σε χιουμοριστική εικόνα με βαθύτερο νόημα. 

Προέλευση

Η λεξη “Gaslighting” προέρχεται από ένα θρίλερ μυστηρίου του 1938 με τίτλο “Gas Light”, γι’ αυτό και δεν υπάρχει η αντίστοιχη λέξη στην ελληνική γλώσσα. Στην ψυχολογία, όμως, με τον όρο “Gaslighting” εννοούμε μια μέθοδο με στόχο την ψυχολογική χειραγώγηση, εξαπάτηση ή παραπληροφόρηση του ατόμου, στο οποίο θέλουμε να σπείρουμε αμφιβολίες, ώστε να μην είναι βέβαιο για τις δυνατότητες της μνήμης και της λογικής του. Συνήθως, πραγματοποιείται από άτομα μιας μεγαλύτερης εξουσίας, ενώ, βιώνεται σε κάθε τύπο διαπροσωπικών σχέσεων (οικογενειακό, ερωτικό, επαγγελματικό κ.α.). 

Το Gaslighting στις διαπροσωπικές σχέσεις 

Σας έχει τύχει ποτέ να αμφισβητείτε τον εαυτό σας ή να αναρωτιέστε αν υπερβάλλετε στις αντιδράσεις σας; Μήπως νιώσατε ποτέ τρελοί για όσα πιστεύατε ή αποφασίσατε; Υπήρξε ποτέ κάποιος/α ερωτικός/η σύντροφος που σάς είπε ότι “φαντάζεστε πράγματα” ή ότι είστε πολύ ανασφαλείς όταν του/ης εκφράσατε κάποια σκέψη ή κάποιο συναίσθημά σας; Αν μπορείτε να θυμηθείτε μια τέτοια στιγμή, τότε έχετε πέσει θύμα του gaslighting. Τεχνικές του gaslighter είναι η υπονόμευση των σκέψεών και των συναισθημάτων σας, με σκοπό να σάς κάνει να αμφισβητήσετε την πραγματικότητα και να μην έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας.

Το Gaslighting στις επαγγελματικές σχέσεις

Πολλοί άνθρωποι βιώνουν το gaslighting και στο χώρο εργασίας τους. Για παράδειγμα, το αφεντικό της εταιρείας, λανθασμένα, θεωρεί πως το deadline που σάς έδωσε για την προσκόμιση των απαιτούμενων εγγράφων ήταν την περασμένη εβδομάδα. Παραπονιέται πως δε τα παραδώσατε στην ώρα σας, ενώ, παράλληλα, σάς τονίζει πως λόγω των οικογενειακών σας ζητημάτων ή ενός γενικευμένου άγχους που σάς διακατέχει, ξεχάσατε την ημερομηνία παράδοσης των εγγράφων. Με λίγα λόγια, σάς εξαπατά και σάς κάνει να αναρωτιέστε αν όντως είναι έτσι. 

Σύμφωνα με έρευνες, πλέον γίνεται λόγος και για το ιατρικό gaslighting, με τους γιατρούς να αμφισβητούν τους ασθενείς τους ότι πονούν ή ότι είναι άρρωστοι και να αποδίδουν τα συμπτώματά τους σε ψυχολογικούς παράγοντες. 

Συνέπειες στην υγεία

Όταν ο άνθρωπός σας ή το αφεντικό στη δουλειά σας, σάς κάνουν να νιώθετε τρελοί ή μπερδεμένοι, οι συνέπειες αυτών εμφανίζονται τόσο στη ψυχική όσο και στη σωματική σας υγεία. 

Οι ψυχικές συνέπειες αυτής της χειραγώγησης-εξαπάτησης είναι οι εξής:

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Αμφιβολία για τον εαυτό
• Αβεβαιότητα
• Αδυναμία λήψης αποφάσεων
• Απομόνωση

Ενώ, υψηλός είναι και ο κίνδυνος εμφάνισης κρίσεων άγχους, κατάθλιψη αλλά και αυτοκτονικών σκέψεων ή πράξεων. 

Όσα θύματα καταφέρουν να αποδεσμευτούν από μια τέτοια τοξική σχέση, είναι πιθανό να βιώσουν τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), καθώς και να αναπτύξουν θέματα εμπιστοσύνης σε επόμενες σχέσεις (trust issues). 

Τρόποι αντιμετώπισης

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του gaslighting είναι η κατανόηση ότι πρόκειται για μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης. Αυτό που έχει, ίσως, τη μεγαλύτερη σημασία είναι να είστε σε θέση να αναγνωρίσετε πότε εμφανίζεται το gaslighting στη ζωή σας και πως μπορείτε να το αντιμετωπίσετε. 

Παρακάτω, θα διαβάσετε ορισμένους τρόπους διαχείρισης του φαινομένου αυτού:

• Δώστε μεγαλύτερη σημασία στις πράξεις και όχι στα λόγια. Οι πράξεις είναι αυτές που φανερώνουν τις πραγματικές διαθέσεις
• Μη μπείτε στη διαδικασία να διαφωνήσετε με τον θύτη. Οι gaslighters δεν ανταποκρίνονται στη λογική 
• Σε κάθε τοξική συμπεριφορά να επισημάνετε αυτό που παρατηρείτε με απλά και απέριττα λόγια
• Επιλέξτε να θέσετε όρια σε συγκεκριμένες λέξεις ή συμπεριφορές που δε σας αρέσουν
• Μη ξεχνάτε πως δεν είστε ο λόγος για όσα ανέχεστε. Οποιαδήποτε διαφορετική συμπεριφορά σας, θα προκαλούσε ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα από τον θύτη
• Δοκιμάστε να μοιραστείτε όσα περνάτε με άλλους ανθρώπους. Θα σας βοηθήσουν να δείτε πιο καθαρά όσα ζείτε
• Εμπιστευτείτε ξανά τον εαυτό σας. Θα χρειαστεί χρόνος, αλλά μπορείτε να το πετύχετε

Το “φάρμακο” για το gaslighting είναι η δυνατότητά σας να σταθείτε ακέραιοι σε όσα πρεσβεύετε. Η βαθιά επίγνωση σε όλα τα επίπεδα της ζωής σας αποτελεί το όπλο κατά του φαινομένου αυτού. Αν δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε μια τέτοια κακοποιητική συμπεριφορά ή νιώθετε ότι σάς έχει αφήσει κατάλοιπα, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το Κέντρο Ολιστικής Υποστήριξης Nemesis Group. Κάντε το φόβο, έμπνευση για ένα καλύτερο αύριο. 

Επιμέλεια

Ελίζα Κωστάκη

Ψυχολόγος