Ο αυτοτραυματισμός ως συμπεριφορά ορίζεται ως μια διαταραχή, η οποία έχει κεντρίσει τη προσοχή των ειδικών ψυχοθεραπείας. Ο αυτοτραυματισμός χαρακτηρίζεται από τη παρόρμηση του ατόμου και τη πρόθεσή του για πρόκληση σωματικού πόνου. Στόχος αυτού δεν είναι η αυτοκτονία, αλλά η ανακούφιση του ψυχικού πόνου και συγκεκριμένα του συναισθηματικού. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αυτοτραυματισμός αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την αυτοκτονία, για το λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση της αυτοκτονικής απόπειρας.
Η αυτοτραυματική συμπεριφορά, συνήθως, εμφανίζεται κατά την εφηβική ηλικία, ενώ στην ενήλικη ζωή το ποσοστό είναι περίπου στο 5%. Τα ποσοστά αυτά, όμως, αυξάνονται όταν παρουσιάζεται συνδυασμός αυτοτραυματισμού με κάποια αγχώδη ή άλλη ψυχική διαταραχή. Επιδημιολογικά, περίπου το 15-20% των εφήβων -κυρίως κορίτσια-, ηλικίας περίπου 14 ετών έχουν επιχειρήσει απόπειρες αυτοτραυματισμού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
Τρόποι αυτοτραυματισμού
- Χτυπούν τον εαυτό τους
- Κόβουν ή χαράζουν το δέρμα τους
- Ιδέες με σκοπό τη πρόκληση σωματικού πόνου ως αυτοτιμωρία
- Δημιουργούν εγκαύματα
Οι περιοχές στις οποίες εκτελούνται οι αυτοτραυματισμοί είναι τα χέρια και οι καρποί τους, οι μηροί αλλά και το στομάχι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε προκαλούν μικρο-τραύματα και στο υπόλοιπο σώμα.
Τα άτομα που αυτοτραυματίζονται τείνουν να κρύβουν τις πληγές τους, φορώντας μακριά μανίκια ακόμη και το καλοκαίρι, λόγω ντροπής ή φόβου.
Σημάδια αυτοτραυματισμού
- Άσχημο λεξιλόγιο για τον εαυτό τους
- Απομόνωση και κλείσιμο στον εαυτό τους
- Κάλυψη σώματος με καλλυντικά ή μακριά μανίκια
- Ανεξήγητα κοψίματα και καψίματα από τσιγάρα, συνήθως στους καρπούς των χεριών και στους μηρούς
- Εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης
- Ενδείξεις ότι τραβάνε τα μαλλιά τους
- Αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και στο βάρος
Αιτίες αυτοτραυματισμού
Ως ένας τρόπος εκτόνωσης του συναισθηματικού πόνου, ο αυτοτραυματισμός μπορεί να προκληθεί από:
- Τραυματικές εμπειρίες: Σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση ή θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου
- Ψυχολογικά αίτια: Σε περίπτωση ψυχικής διαταραχής, όπως σχιζοφρένεια, όπου το άτομο χάνει την επαφή με το περιβάλλον
- Κοινωνικά προβλήματα: Σε περίπτωση bullying, προβλημάτων στις σχέσεις ή στο σχολείο αλλά και άγχος σχετικά με τη σεξουαλικότητα
Ο ρόλος του γονιού
Βασικότερη προϋπόθεση ώστε να αντιμετωπιστεί αυτή η συμπεριφορά είναι η ένδειξη κατανόησης. Ο γονέας μπορεί να ζητήσει από το παιδί να του μιλήσει, όμως, θα πρέπει και να το ακούσει.
Είναι πλέον απαραίτητο, στις μέρες που ζούμε, να βρισκόμαστε δίπλα στα παιδιά μας και να τα βοηθάμε να “χτίσουν” αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
Στη περίπτωση που το παιδί φαίνεται διστακτικό, καλό θα ήταν να επισκεφθεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Αυτοβοήθεια
Όταν νιώθετε την ανάγκη να αυτοτραυματιστείτε, μπορείτε να κάνετε τα εξής:
- Καθυστερήστε το: Μιλήστε σε κάποιον με τον οποίο νιώθετε αποδοχή και υποστήριξη (φίλος, δάσκαλος, συγγενής) ή γράψτε ένα γράμμα στον εαυτό σας για να περιγράψετε τι σάς συμβαίνει.
- Αποσπάστε την προσοχή σας: Η σωματική δραστηριότητα, όπως το γρήγορο περπάτημα, το τρέξιμο, το μπάσκετ θα σας δώσει μια υγιή δόση ενδορφινών και αδρεναλίνης.
- Διοχετεύστε το κάπου αλλού: Βρείτε μια δραστηριότητα που θα σάς δώσει την ίδια σωματική αίσθηση με τον αυτοτραυματισμό, αλλά με έναν ασφαλέστερο τρόπο. Για παράδειγμα, μπορείτε να τρυπάτε ένα μαξιλάρι ή να πιέζετε παγάκια που έχετε φτιάξει από κόκκινο χυμό (για να μιμείται το αίμα, εάν η θέα του αίματος είναι σημαντική).
- Εστιάστε το μυαλό σας σε θετικά πράγματα και φερθείτε καλά στον εαυτό σας: Για παράδειγμα, επιτρέψτε του να κάνει κάτι μη βλαβερό που του αρέσει.
Εναλλακτικές λύσεις που ανακουφίζουν όπως οι αυτοτραυματισμοί, χωρίς να προκαλούν
βλάβη:
- Να κρατήσετε ένα παγάκι στην παλάμη του χεριού σας, σφίγγοντάς το με τα δάχτυλά σας για όση ώρα αντέχετε.
- Να κάνετε ένα κρύο ντους ή να βάλετε το πρόσωπό σας σε ένα μπολ με κρύο νερό.
- Να δαγκώσετε ένα κομμάτι ωμής πιπεριάς.
- Να κάνετε πολύ έντονες κινήσεις, να τρέξετε ή να χοροπηδήξετε για περίπου πέντε λεπτά της ώρας.
- Να κλειδώσετε σε ένα μέρος τα εργαλεία που χρησιμοποιείτε για να αυτοτραυματιστείτε. Το να μην έχετε πρόσβαση στα εργαλεία αυτά είναι πολύ σημαντικό, ώστε να αποφύγετε τη συμπεριφορά αυτή.
Τρόποι αντιμετώπισης
Ένα άτομο που πάσχει από το σύνδρομο του αυτοτραυματισμού, θα ήταν ωφέλιμο να αντιμετωπίζεται με τη χρήση της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας (CBT), της οποίας στόχος είναι ο εντοπισμός και η διόρθωση των διαστρεβλωμένων σκέψεων που πηγάζουν από τραυματικά γεγονότα, καθώς και η βελτίωση των δυσλειτουργικών πεποιθήσεών του.
Αν νιώθετε ότι δεν είναι πλέον διαχειρίσιμο αυτό που βιώνετε τόσο ως πάσχοντες αλλά και ως γονείς, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το Κέντρο Ολιστικής Υποστήριξης Nemesis Group. Η εξειδικευμένη ομάδα του Κέντρου είναι δίπλα σας με παροχές που έχουν σκοπό να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του συνδρόμου του αυτοτραυματισμού.
Επιμέλεια
Ελίζα Κωστάκη
Ψυχολόγος