Όλοι μας έχουμε αναρωτηθεί έστω και μία φορά στη ζωή μας, τι είναι το άγχος; Το άγχος είναι το αποτέλεσμα μια αντίδρασης σε ένα ερέθισμα που αντιλαμβανόμαστε ως απειλή και χωρίζεται σε τρία βασικά είδη:
● το στιγμιαίο άγχος, η αντίδραση του οργανισμού μας σε ένα ερέθισμα
● το βραχυπρόθεσμο άγχος, π.χ. μια μέρα στο “τρέξιμο”
● το χρόνιο άγχος που παραπέμπει σε έναν τρόπο ζωής
Όταν το άγχος εμφανίζεται δυσανάλογα σε σχέση με τις ρεαλιστικές απειλές και προκλήσεις, θεωρείται δυσπροσαρμοστικό. Το παθολογικό άγχος ορίζεται ως άγχος μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης απ’ ό,τι δικαιολογούν οι περιστάσεις και εκφράζεται σαν μια διαταραχή άγχους, η κατηγορία της ψυχολογικής διαταραχής όπου το άγχος αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό.
Είναι σημαντικό να πούμε πως τα άτομα συνήθως βιώνουν πάνω από έναν τύπο αγχώδους διαταραχής τη φορά, ενώ, υπάρχει αξιοσημείωτη συννοσηρότητα μεταξύ του άγχους και της κατάθλιψης (Brown & Barlow, 2002).
Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούνται από:
● τη γενικευμένη διαταραχή άγχους, χρόνια υπερβολική ανησυχία που συνοδεύεται από συμπτώματα, όπως νευρικότητα, κόπωση, προβλήματα συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου και ευερεθιστότητα
● την αγοραφοβία, άγχος αποφυγής τόπων από τους οποίους φαίνεται δύσκολη η απομάκρυνση
● την ειδική φοβία, κλινικά έντονο άγχος μετά από έκθεση σε συγκεκριμένη φοβική κατηγορία, 1) ζώο, 2) φυσικό περιβάλλον, 3) τοποθεσίες, 4) αίμα, ενέσεις, τραυματισμοί, 5) άλλες φοβίες, συμπεριλαμβανομένης της αρρώστιας και του θανάτου
● τη κοινωνική φοβία, κλινικά έντονο άγχος μετά από έκθεση σε συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις, όπως αμηχανία, δημόσια ταπείνωση, ομιλία μπροστά σε κοινό κ.α.
● τη διαταραχή πανικού, αιφνίδια εμφάνιση πολλαπλών ψυχικών και σωματικών συμπτωμάτων άγχους που οδηγούν σε κατάσταση τρόμου
● την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, επαναλαμβανόμενες σκέψεις, τελετουργικές συμπεριφορές και ιδεοληψίες που προκαλούν στρες, όπως διπλός και τριπλός έλεγχος κλειδώματος της πόρτας, πλύσιμο χεριών κάθε 20 λεπτά κ.α.
● τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, ψυχολογικά τραυματικό γεγονός, π.χ. τροχαίο ατύχημα, ληστεία κ.α., διάγνωσή της μετά τις τέσσερις εβδομάδες από τον τραυματισμό
● την οξεία διαταραχή στρες, άμεση συνέπεια έκθεσης σε τραύμα και αίσθημα αβοηθητότητας
Αίτια
Όπως και σε άλλες ψυχικές διαταραχές, οι αιτίες που προκαλούν τις αγχώδεις διαταραχές οφείλονται σε γενετικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ορισμένα άτομα κληρονομούν τη προδιάθεση για εμφάνιση κάποιας αγχώδους διαταραχής και μπορεί να επιδεινώσουν τη προδιάθεση αυτή εξαιτίας μαθημένων συμπεριφορών ή διαστρεβλωμένων σκέψεων. Σε επιστημονικό επίπεδο, έρευνες έχουν δείξει πως περιβαλλοντικά στρεσογόνα περιστατικά, όπως ένα διαζύγιο ή ένας θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου μπορούν να προδιαθέσουν ή να επιδεινώσουν συμπτώματα αγχώδους διαταραχής. Σε γενικές γραμμές, οι αγχώδεις διαταραχές παρουσιάζουν έναν μέτριο βαθμό κληρονομησιμότητας, ωστόσο, γίνονται περισσότερο κατανοητές ως συνδυασμός βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.
Άγχος και καρκίνος
Μελέτες έχουν αναφέρει πως το χρόνιο άγχος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το σώμα μας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη καρκίνου. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο των ΗΠΑ, το άγχος δεν αποτελεί τη κύρια αιτία καρκίνου, ωστόσο,
αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, επιτρέποντας την εξάπλωση καρκινικών κυττάρων στο σώμα.
Σε μια πρόσφατη μελέτη διαπιστώθηκε πως άτομα που ήταν κοινωνικά απομονωμένα είχαν περίπου 1,5 φορά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, ενώ όσοι είχαν συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες κινδύνευαν επίσης περισσότερο να εμφανίσουν την ίδια ασθένεια. Ακόμη, σε άλλη μελέτη φάνηκε πως το εργασιακό στρες συμβάλλει στην εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου, του οισοφάγου ή και του πνεύμονα.
Άγχος και αυτοάνοσα νοσήματα
Το μακροχρόνιο άγχος μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε πολλά συστήματα στο σώμα μας και θεωρείται αιτία πολλών νοσημάτων. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το άγχος αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κάνει τα άτομα πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις και σε συνδυασμό με γενετικούς παράγοντες, το άγχος φαίνεται να θεωρείται από πολλούς η κύρια αιτία για αρκετά αυτοάνοσα νοσήματα.
Σύμφωνα με επιστημονική έρευνα, 100.000 άτομα με αγχώδεις διαταραχές ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν κάποιο αυτοάνοσο νόσημα και μάλιστα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν πολλαπλές αυτοάνοσες παθήσεις από 1.000.000 άτομα που δεν έπασχαν από κάποια αγχώδη διαταραχή.
Τρόποι χαλάρωσης από το άγχος
● Αναπνοές και χαλάρωση: Οι τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης οξυγονώνουν τον εγκέφαλο και μειώνουν το ρυθμό του σώματος. Η γιόγκα, ο διαλογισμός και το μασάζ βοηθούν εξίσου αποτελεσματικά
● Διατροφή: Η υγιεινή διατροφή ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα κατά του άγχους
● Προσωπικός χρόνος: Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας για να οργανώσετε και να προγραμματίσετε την ημέρα σας, αλλά και για να χαλαρώσετε
● Ανακαλύψτε το δικό σας αγχολυτικό: Το διάβασμα ενός βιβλίου, ένα χόμπι, η μουσική μπορούν να αντικαταστήσουν τα αγχολυτικά φάρμακα
Θεραπεία
Η θεραπεία των αγχωδών διαταραχών περιλαμβάνει δύο βασικούς άξονες, τη ψυχοθεραπεία και τη φαρμακοθεραπεία, ενώ πολλές φορές συνιστάται και ο συνδυασμός τους. Ωστόσο, η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός και το EMDR (θεραπεία αντιμετώπισης συμπτωμάτων συναισθηματικής δυσφορίας που προκαλείται από ενοχλητικές εμπειρίες ή καταστάσεις), μπορούν, επίσης, να συμβάλλουν στη ρύθμιση των επιπέδων του άγχους.
Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ψυχοθεραπείας σε αγχώδεις διαταραχές. Η θεραπεία αυτή θα βοηθήσει στον εντοπισμό των αρνητικών σκέψεων που προκαλούν το άγχος.
Η φαρμακοθεραπεία προτείνεται ως προσωρινό μέτρο με σκοπό την ανακούφιση των συμπτωμάτων κυρίως με τη χορήγηση αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών, τα οποία δρουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του άγχους, προκαλούν, ωστόσο, μερικές φορές διαταραχές ύπνου και ναυτίες ως παρενέργειες.
Επιμέλεια
Ελίζα Κωστάκη
Ψυχολόγος