Όταν σκέφτεστε τον εαυτό σας αισθάνεστε άξιοι; Σας αρέσει ο εαυτός σας ή αισθάνεστε άσχημα, κάνοντας αρνητικές σκέψεις; Η αυτοεκτίμηση είναι ο βαθμός στον οποίο ένας άνθρωπος εκτιμά και αποδέχεται τον εαυτό του. Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στην αξία του ατόμου, η οποία κρίνεται από το κατά πόσο αξιοποιεί τις δυνατότητες που έχει, είτε είναι πολλές είτε λίγες. Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα που συμφωνούν απόλυτα με τις θετικές δηλώσεις όσον αφορά τον εαυτό τους και αντίστοιχα διαφωνούν απόλυτα με τις αρνητικές δηλώσεις, θεωρείται ότι έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση. 

Γιατί είναι σημαντική η αυτοεκτίμηση στη ζωή μας;

Ένα άτομο με υψηλή αυτοεκτίμηση δεν αποζητά τη συνεχή επιβράβευση από τους γύρω του, διότι γνωρίζει από μόνος του τι έχει επιτύχει, πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνατότητές του και ακολουθεί με αποφασιστικότητα τα όνειρα και τις ανάγκες του. Σε περίπτωση αποτυχίας, μαθαίνει από τα λάθη του και συνεχίζει ανεπηρέαστος από αυτά.

Στατιστικά

Σύμφωνα με έρευνες, τα οφέλη της υψηλής αυτοεκτίμησης είναι λιγότερο εντυπωσιακά και καθολικά, αλλά, αδιαμφισβήτητα σημαντικά. Συγκεκριμένα, άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να ζουν πιο ευτυχισμένα και υγιή, να έχουν αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του στρες και να επιμένουν περισσότερο σε δύσκολους στόχους. Αντίθετα, άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι πιθανότερο να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές σε σχέση με άτομα που διαθέτουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση. 

Αίτια χαμηλής αυτοεκτίμησης

• Τραυματικά γεγονότα
• Διακρίσεις ή στίγμα
• Χρόνιο στρες
• Οικονομικά προβλήματα
• Προβλήματα σχέσεων, χωρισμός ή διαζύγιο
• Προβλήματα σωματικής ή/και ψυχικής υγείας 

Επιθυμία για αυτοεκτίμηση 

Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί, με σκοπό να εξηγήσουν τα θετικά συναισθήματα που συνδέονται με τις θετικές αυτοαξιολογήσεις. Οι άνθρωποι, συχνά, “κρέμονται” από τις θετικές αυτοαξιολογήσεις και εμπλέκονται στην αυτοεξυπηρετική μεροληψία (τα άτομα τείνουν να καυχιούνται για τις επιτυχίες τους και να υποβαθμίζουν την προσωπική τους ευθύνη για τις αποτυχίες τους), ώστε να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους. Από την άλλη πλευρά, λίγοι είναι οι άνθρωποι που “φτάνουν στα άκρα” τη θετική αυτοεκτίμηση. Συγκεκριμένα, το να βλέπει ένα άτομο τον εαυτό του ως κάτι πολύ ανώτερο από το μέσο όρο είναι ένα χαρακτηριστικό που ονομάζεται ναρκισσισμός, στοιχείο της προσωπικότητας, το οποίο συντελεί στη διαμόρφωση μιας μεγαλειώδους ιδέας για τον εαυτό και ταυτόχρονα, αναζητά τον θαυμασμό από άλλους. 

Πηγές αυτοεκτίμησης

Ορισμένοι ψυχολόγοι αναφέρουν ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσο κάποιος θεωρείται αποδεκτός και πολύτιμος από άλλους ανθρώπους αλλά και από την ικανοποίηση της θετικής αναγνώρισης του εαυτού του. Άλλοι εστιάζουν στην επιρροή κάποιων κριτικών σχετικά με την αξία του καθενός ή την επάρκειά τους σε τομείς όπως η εξωτερική εμφάνιση. Οι ασυνείδητες απόψεις τις οποίες λαμβάνουμε ως ανατροφοδότηση μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν την αίσθηση της αυτοεκτίμησης. Η ανατροφοδότηση μπορεί να έχει διαφορετικές επιδράσεις στην αυτοεκτίμηση, ανάλογα με το πως σχετίζεται με την έννοια του εαυτού. 

Βάσει έρευνας του ανθρωπιστή Carl Rogers (1957), οι ερευνητές έχουν μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα συγκρίνουν τον εαυτό τους με τα πρότυπά τους και το πως αυτά τους κάνουν να αισθάνονται. Αν ο πραγματικός εαυτός υπολείπεται του ιδανικού, οι άνθρωποι τείνουν να νιώθουν λυπημένοι και ταπεινωμένοι.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης θα πρέπει να ξεκινά από την παιδική και εφηβική ηλικία κι αργότερα από το σχολικό περιβάλλον, τους συμμαθητές και τους φίλους. 

Γενικότερα, λοιπόν, οι συγκρίσεις που κάνουμε, οι ασυνείδητες απόψεις που υιοθετούμε και οι τρόποι με τους οποίους ταυτίζουμε την αυτοεκτίμηση με συγκεκριμένες πτυχές της δικής μας έννοιας εαυτού, συμβάλλουν στην επιρροή του αντίκτυπου που έχει η κοινωνική ανατροφοδότηση και η κάθε προσωπική επιτυχία ή αποτυχία στην αυτοεκτίμησή μας. 

Διαχείριση αυτοεκτίμησης 

Όλοι μας διαθέτουμε θετικά στοιχεία, τα οποία μάς βοηθούν να πορευόμαστε στη δύσκολη καθημερινότητά μας. Δίνοντας έμφαση σε αυτά, μαθαίνουμε να προσαρμοζόμαστε στις προκλήσεις της ζωής, αντί να υποβαθμίζουμε τον εαυτό μας. Ακόμη, η στοχοθέτηση “κρατά” ακέραια την αυτοεκτίμησή μας, παρά τις όσες αποτυχίες θα συναντήσουμε στη πορεία της ζωής μας, διότι οι στόχοι αποτελούν το κίνητρο για την επιτυχία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως είναι φυσιολογικό να αισθανθούμε ανασφάλεια ή φόβο, αλλά και να αποδεχτούμε πως κανείς δεν είναι τέλειος και πως ο καθένας μας είναι μοναδικός. 

Επιμέλεια

Ελίζα Κωστάκη 

Ψυχολόγος