Τι είναι;
Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα που κάνουν την εμφάνισή τους όταν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός οργανισμού στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού για άγνωστους λόγους. Συγκεκριμένα, καταστρέφει δικά του στοιχεία, καθώς τα αντιλαμβάνεται ως ξένα και εχθρικά, όπως τα κύτταρα σε κάποιο όργανο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται διαταραχή και να εκδηλώνεται η λεγόμενη “αυτοάνοση νόσος”.
Στα αυτοάνοσα νοσήματα παρατηρούνται φλεγμονές στους ιστούς, αλλά και συμπτώματα κόπωσης ή και πυρετού, όμως, δεν γνωρίζουμε κάποιον εξωγενή παράγοντα για την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Για να θεωρήσουμε ότι ένα άτομο πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, θα πρέπει να υπάρχει κάποια βλάβη σε ένα όργανο ή ιστό.
Τα κυριότερα Αυτοάνοσα Νοσήματα
- Σκλήρυνση κατά πλάκας
- Ρευματοειδής Αρθρίτιδα
- Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα
- Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο
- Ψωρίαση
- Ελκώδης Κολίτιδα
- Νόσος του Crohn
- Λεύκη
- Μυασθένεια
- Αυτοάνοση Ηπατίτιδα
- Διαβήτης Τύπου I
- Γυροειδής Αλωπεκία
- Κοιλιοκάκη
- Σκληροδερμία
Επιδημιολογικά
Τα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες, με μεγαλύτερα ποσοστά στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Περίπου το 5% πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα, ενώ το 80% αυτού απευθύνεται σε γυναίκες. Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως στους παράγοντες αύξησης των αυτοάνοσων νοσημάτων συμπεριλαμβάνεται η διατροφή και το στρες. Μέχρι σήμερα, έχουν περιγραφεί πάνω από 150 διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα.
Αίτια
Τα αίτια που οδηγούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει δικά του στοιχεία ως ξένα είναι πολλά, ωστόσο, όχι επαρκώς σαφή. Ως πρώτο αίτιο παρουσιάζεται η κληρονομικότητα. Είναι γνωστό πως πολλά αυτοάνοσα νοσήματα παρατηρούνται σε μέλη της ίδιας οικογένειας, επομένως, το γενετικό υπόστρωμα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Μεμονωμένα, όμως, το γενετικό υπόστρωμα δεν προκαλεί ένα αυτοάνοσο νόσημα. Χρειάζονται και εξωγενή ερεθίσματα, όπως ο τρόπος ωρίμανσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Πιο αναλυτικά, για να θεωρηθεί φυσιολογική η ωρίμανσή του θα πρέπει, από τη βρεφική κιόλας ηλικία, να εκτίθεται σε περιβαλλογικά ερεθίσματα, ώστε να μάθει να ανέχεται. Ακόμη, η κακή ψυχολογία και η ψυχοκοινωνική καταπόνηση μειώνουν την αμυντική ικανότητα του οργανισμού. Το έντονο στρες, η συσσωρευμένη θλίψη και η κούραση δεν επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό σύστημα να προστατεύσει τον οργανισμό. Παράλληλα, η ορμονική ανισορροπία προκαλεί την ανοσοαπόκριση, δηλαδή μια διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος.
Συμπτώματα
Τα παρακάτω πιθανά συμπτώματα των αυτοάνοσων νοσημάτων, εφόσον γίνουν αντιληπτά από τον ασθενή, θα πρέπει να τον οδηγήσουν άμεσα σε ρευματολόγο:
- Πόνος και πρήξιμο στις αρθρώσεις
- Πολύωρη πρωινή δυσκαμψία
- Άφθες στο στόμα
- Μούδιασμα άνω και κάτω άκρων
- Ξηρά ή κόκκινα μάτια
- Εξανθήματα στο δέρμα
- Πόνος στη πλάτη ή στη μέση
- Επίμονος πονοκέφαλος
Διάγνωση
Η διάγνωση των αυτοάνοσων νοσημάτων βασίζεται στη λεπτομερή λήψη ιστορικού, στον διεξοδικό εργαστηριακό έλεγχο του ασθενούς και στις ανοσολογικές εξετάσεις που πραγματοποιούνται κατόπιν ευρημάτων από την κλινική εξέταση. Οι πληροφορίες μέσω διαδικτύου δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση διάγνωση οποιασδήποτε πάθησης, αντιθέτως, προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία.
Θεραπεία
Κατά κανόνα τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι χρόνια, επομένως, η ιατρική παρέμβαση θέτει τα συμπτώματά τους σε πλήρη ύφεση. Η φαρμακευτική αγωγή είναι διαφορετική για κάθε αυτοάνοσο και συνδυαστική. Στόχος της θεραπείας είναι μέσω της αλλαγής συμπεριφοράς του ανοσοποιητικού συστήματος, να υπάρξει ανακούφιση των συμπτωμάτων στον ασθενή, εξασφάλιση της βιωσιμότητας του πάσχοντος οργάνου, καθώς και μακροχρόνια ύφεση της νόσου. Σε ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να είναι απαραίτητη και εφ’ όρου ζωής.
Σε ψυχοθεραπευτικό επίπεδο, είναι σημαντικό να πούμε πως οι προσωπικότητες των ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα είναι σε ένα μεγάλο ποσοστό αγχώδεις. Η προσπάθεια διόρθωσης τέτοιων συμπεριφορών κρίνεται αναγκαία για την βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, καθώς και των ψυχολογικών επιδράσεών τους. Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, η αναγνώριση της σκέψης, του συναισθήματος αλλά και της συμπεριφοράς του ασθενούς αναφορικά με τη νόσο, συμβάλλουν στη ψυχολογική διατήρηση της νόσου και στη βελτίωση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Επιμέλεια
Ελίζα Κωστάκη
Ψυχολόγος