Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε τη 16η Οκτωβρίου ως τη Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής, τον Οκτώβριο του 1980, με κύριο στόχο τον περιορισμό της πείνας στον πλανήτη. Οι επιπρόσθετοι στόχοι αφορούν:

• την ευαισθητοποίηση του κοινού για το πρόβλημα της πείνας
• την ενθάρρυνση της οικονομικής και τεχνικής συνεργασίας μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών
• την ενθάρρυνση της συμμετοχής των αγροτών, κυρίως των γυναικών, με δραστηριότητες και αποφάσεις που θα επηρεάζουν τις συνθήκες ζωής τους
• την ενίσχυση της διεθνούς και εθνικής αλληλεγγύης στον αγώνα κατά της πείνας, της φτώχειας και του υποσιτισμού

Διατροφή και Διατροφικές Διαταραχές

Οι συνηθέστερες διατροφικές διαταραχές είναι η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία.

Ψυχογενής Ανορεξία

Αφορά στο μεγαλύτερο ποσοστό της γυναίκες. Η Bruch (1973) υποστήριξε ότι η ψυχογενής ανορεξία αποτελεί μια αγωνιώδη προσπάθεια ενός ατόμου για την απόκτηση ατομικότητας, αυτοτέλειας και αυθεντικότητας. Η έναρξη της διαταραχής τοποθετείται στα πρώτα χρόνια της εφηβείας και συνδέεται με κάποιο στρεσογόνο γεγονός ζωής. Τα κλινικά συμπτώματα της ψυχογενούς ανορεξίας είναι τα εξής:

• έντονος φόβος αύξησης βάρους, μολονότι το άτομο υπολείπεται πολύ του κανονικού,
• συμπεριφορές που αποσκοπούν στην απώλεια βάρους, όπως αυστηρές δίαιτες, παράλειψη γευμάτων, εντατική γυμναστική, αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, χρήση καθαρκτικών ουσιών, αποφυγή γευμάτων παρουσία άλλων ή κατανάλωσης τροφών που δεν έχουν ετοιμαστεί από το ίδιο το άτομο, και
• σωματικές ενοχλήσεις ή οργανικές παθήσεις, όπως κόπωση, ζαλάδες, λιποθυμίες, διαταραχές ύπνου, μυοσκελετικά προβλήματα και αμηνόρροια τουλάχιστον για 3 συνεχόμενους μήνες

Στη ψυχογενή ανορεξία, το άτομο ξεκινά να χάνει βάρος αποφεύγοντας, αρχικά, τροφές ιδιαίτερα παχυντικές ή μαγειρεμένες με ανθυγιεινό τρόπο. Στη συνέχεια, όλο και περισσότερες τροφές ενοχοποιούνται για τη θερμιδική τους αξία, έως ότου τα γεύματα να περιοριστούν σε ένα φρούτο ή απλά στη λήψη υγρών. Ένα άτομο με αυτή τη διαταραχή έχει, συχνά, μεγάλη ανάγκη ελέγχου των καταστάσεων, άκαμπτο τρόπο σκέψης, περιορισμένη συναισθηματική έκφραση και μειωμένο ενδιαφέρον για κοινωνικές και σεξουαλικές σχέσεις.

Ψυχογενής Βουλιμία

Η βουλιμία είναι μια διαταραχή πρόσληψης τροφής που ξεκινά με απλά συμπτώματα, όπως την αυξημένη επιθυμία για φαγητό και καταλήγει σε πιο σοβαρά, όπως τη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού, υψηλής θερμιδικής αξίας. Η βουλιμία χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερβολικής λήψης τροφής, συνοδευόμενα από ένα αίσθημα μη ελέγχου της λαιμαργίας, ενώ μετά το τέλος αυτών, το άτομο προχωρά σε μια μορφή αντισταθμιστικής συμπεριφοράς, ως μέτρο για την αποτροπή της αύξησης βάρους. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενεργοποιημένων σχημάτων που αναφέρονται στη διατροφή, στο βάρος και στο σχήμα του σώματος. Τα σχήματα αυτά συνδέονται με την αναπαράσταση του εαυτού αλλά και με έννοιες, όπως ο αυτοέλεγχος, η ομορφιά, η αξία, η ευφυΐα και η ευτυχία. Η ύπαρξη αυτών των σχημάτων επηρεάζει σημαντικά την ερμηνεία μιας τρέχουσας εμπειρίας. Συχνά, για ένα βουλιμικό άτομο, η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από το σωματικό του βάρος.

Η ψυχογενής βουλιμία είναι μια νόσος εξαιρετικά επικίνδυνη για τη ζωή. Οι επαναλαμβανόμενοι εμετοί αλλά και η κατάχρηση φαρμάκων είναι δυνατόν να προκαλέσουν αρρυθμίες, νεφρικές δυσλειτουργίες, αναιμία, γαστρίτιδα, έλκος στομάχου, ρήξη οισοφάγου και καταστροφή των δοντιών. Σύμφωνα με έρευνες, ένα άτομο με ψυχογενή βουλιμία είχε εμπειρία, στη παιδική του ηλικία, συνεχόμενης κακοποιητικής συμπεριφοράς (παραμέληση, σωματική, σεξουαλική, συναισθηματική βία).

Διατροφή και Ψυχική Υγεία

Η σωστή διατροφή συνδέεται με τη καλή διάθεση, την αντιμετώπιση του στρες και τη βελτίωση του ύπνου. Κάποια τρόφιμα μπορούν να επηρεάσουν θετικά την παραγωγή ορμονών που σχετίζονται με την καλή ψυχολογική διάθεση (φρούτα, λαχανικά, ολικά δημητριακά και ψωμί, λιπαρά οξέα ωμέγα-3 από ψάρια).

Αξίζει να αναφερθεί πως η κατάθλιψη και το άγχος είναι ψυχικές καταστάσεις που μπορούν να επηρεαστούν από τη διατροφή.

Κατάθλιψη

Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή που, συχνά, συνοδεύεται από αλλαγές στη διατροφική συνήθεια. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν την κατάθλιψη μπορεί να έχουν προτίμηση σε τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα και λιπαρά, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε επιπλέον αυξημένα επίπεδα κατάθλιψης. Επίσης, η έλλειψη βιταμινών και μετάλλων λόγω ανεπαρκούς διατροφής μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου και να επιδεινώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.

Άγχος

Το άγχος είναι μια άλλη ψυχική κατάσταση που μπορεί να σχετίζεται με τη διατροφή. Τρόφιμα που περιέχουν υψηλές ποσότητες καφεΐνης, όπως ο καφές και τα αναψυκτικά, επιφέρουν αύξηση στα επίπεδα του άγχους. Ακόμη, το αλκοόλ, αν καταναλώνεται σε υπερβολικό βαθμό, επιδεινώνει τα συμπτώματα του άγχους. Αντίθετα, τρόφιμα πλούσια σε οργανικό μαγνήσιο και βιταμίνη Β, όπως τα φασόλια, τα αμύγδαλα και τα ολικά δημητριακά έχουν θετική επίδραση στην αντιμετώπιση του άγχους.

Συνοψίζοντας, η σωστή διατροφή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ψυχική υγεία, επηρεάζοντας τη κατάθλιψη και το άγχος. Μια ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή συμβάλλει στη διατήρηση της σωματικής και ψυχικής ευεξίας αλλά και στη μείωση των ψυχολογικών προβλημάτων.

Είναι σημαντικό να είμαστε επιλεκτικοί, όσον αφορά τα τρόφιμα που επιλέγουμε και να ενσωματώνουμε υγιεινές διατροφικές συνήθειες στη καθημερινότητά μας για την ψυχική μας ευεξία.

Επιμέλεια

Ελίζα Κωστάκη – Ψυχολόγος

Δέσποινα Παπαστεργίου – Διατροφολόγος