Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καθιέρωσε τη 10η Σεπτεμβρίου ως τη Παγκόσμια Ημέρα για την πρόληψη των αυτοκτονιών, με στόχο τόσο την ενημέρωση, όσο και την ευαισθητοποίηση του κοινού, όσον αφορά την πρόληψη της αυτοκτονίας αλλά και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.

Οι αυτοκτονίες είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τη δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Από το 1990, ο ΠΟΥ προτείνει την καθολική αναγνώριση των αυτοκτονιών ως ζήτημα δημόσιας υγείας, καθώς και τη δημιουργία εθνικών προγραμμάτων πρόληψης. 

Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος βάζει τέλος στη ζωή του. Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου, μετά τα τροχαία δυστυχήματα, μεταξύ των ηλικιών 15-29 ετών. 

Αίτια Αυτοκτονιών

Η αυτοκτονία, συχνά, απορρέει από την απελπισία που βιώνει ο κάθε άνθρωπος και υπερβαίνει τη ψυχική διαταραχή. Το άτομο που αποπειράται να αυτοκτονήσει, νιώθει ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο. Δεν επιθυμεί το θάνατο, απλά προσπαθεί να σταματήσει να υποφέρει, ώστε να επέλθει η λύτρωσή του. 

Η πιο καταστροφική συνέπεια της διαταραχής της κατάθλιψης είναι η αυτοκτονία. Στατιστικά, ένας στους δύο ανθρώπους που τερματίζουν τη ζωή τους, είχαν ιστορικό κατάθλιψης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η αυτοκτονία εμφανίζεται, συχνά, στο πλαίσιο της κοινωνικής μειονεξίας. Συγκεκριμένα, μια ξαφνική απώλεια ή ένα αγχωτικό γεγονός μπορούν να συμβάλλουν αρνητικά στην παρορμητική αυτή πράξη. Ακόμη, υπάρχουν άτομα που μπορούν να πραγματοποιήσουν απόπειρα αυτοκτονίας λόγω έλλειψης κοινωνικών δεσμών. Η μοναξιά και η απομόνωση που ενδέχεται να βίωσαν, αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας, είτε υπάρχει κάποια ψυχική διαταραχή, είτε όχι. 

Στατιστικά

Σε όλο το κόσμο, ο αριθμός των αυτοκτονιών ανέρχεται περίπου στις 800.000 ετησίως. Περισσότερα από τα ¾ των θανάτων ήταν άνδρες (77%), ενώ, μεταξύ των ετών 2012-2022, στη χώρα μας, έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 8000 αυτοκτονίες. Στον γυναικείο πληθυσμό, οι συνηθέστερες ηλικίες για απόπειρες αυτοκτονιών ήταν 60 και 80 (άτομα με οικονομικά προβλήματα: συνταξιούχοι, άνεργοι), ενώ, ακολουθούσαν οι παραγωγικές ηλικίες 40 με 44. Δυστυχώς, ο αριθμός των αυτόχειρων παρουσιάζει αυξητική τάση. Εκτιμάται πως οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες από αυτές που καταγράφονται, έως και 25 φορές. 

Προειδοποιητικά σημάδια

Η πρόβλεψη μιας αυτοκτονικής συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια που θα μπορούσαν να φανερώσουν μια ενδεχόμενη απόπειρα:

• Έκφραση αρνητικών συναισθημάτων: απελπισίας, ενοχής, θυμού
• Συζητήσεις, ζωγραφιές, γράμματα περί αυτοκτονίας ή γενικότερα θανάτου
• Επικίνδυνες συμπεριφορές π.χ. επικίνδυνη οδήγηση
• Κατάχρηση αλκοόλ, ουσιών 
• Σοβαρές διαταραχές ύπνου
• Ασυνήθιστη παραμέληση προσωπικής υγιεινής και εμφάνισης  
• Βίαιες πράξεις
• Κοινωνική απομόνωση
• Ψυχωτικά συμπτώματα: παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, περίεργες σκέψεις

Αντιμετώπιση

Η προσπάθεια αποτροπής ενός ανθρώπου που έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα άτομα δε θέλουν πραγματικά να πεθάνουν, αλλά να βάλουν ένα τέλος στα ανάμεικτα συναισθήματα που έχουν για τον εαυτό τους και στο αδιέξοδο που βρίσκονται. Η αξιολόγηση της αυτοκτονικότητας θα πρέπει να γίνεται από έμπειρους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που διακατέχονται τόσο από γνώσεις, όσο και από εμπειρία. 

Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός, το 95% θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Κάθε απόπειρα αυτοκτονίας χρήζει ψυχολογικής και ψυχιατρικής υποστήριξης, διότι μια απόπειρα αυτοκτονίας, είναι πιθανό να φέρει και μια επόμενη.

Είναι υποχρέωση όλων μας να προφυλάσσουμε και να κρατάμε ασφαλή τα άτομα που κουβαλούν το μεγάλο φορτίο του ψυχικού πόνου. 

Είναι υποχρέωση όλων μας να σταματήσουμε να είμαστε παθητικοί αποδέκτες των ειδήσεων για τραγικά τέλη στις ζωές των ανθρώπων. 

Ας το δούμε, ως μια ένδειξη αφύπνισης και σοβαρής αλληλεγγύης απέναντι στον συνάνθρωπό μας που βιώνει αυτόν τον γολγοθά. 

Επιμέλεια
Ελίζα Κωστάκη
Ψυχολόγος